Lublin, Plac Litewski 3. Pałac Lubomirskich - XI.2018 r.
Ekspertyza techniczna konstrukcyjno-budowlana. Autor: inz. J. Fronczyk rzeczoznawca budowlany, współpraca: mgr inż. A. Jarosz.
Budynek pałacu Lubomirskich przy Placu Litewskim 3 w Lublinie jest obiektem zabytkowym, wpisanym do rejestru zabytków pod nr A/480. Posiada dwie kondygnacje nadziemne, poddasze użytkowe i częściowe niewielkie podpiwniczenie.
Z danych historycznych przytaczanych w wielu opracowaniach wynika, że w XVI wieku najpierw wznosił się w tym miejscu renesansowy dwór obronny należący do Firlejów, a następnie w 1683 został wniesiony przez Teofilę Ludwikę Ostrogską do małżeństwa z Józefem Karolem Lubomirskim. Pod koniec XVII wieku budynek został przebudowany w stylu barokowym, przy współpracy z Tylmanem z Gameren. Po tej przebudowie jednopiętrowy pałac zyskał wysoki dach z lukarnami, narożne alkierze od strony północnej i ryzalit od południa. W otoczeniu znajdowały się budynki gospodarcze: stajnie, kuźnie i oficyny mieszkalne dla gości. W 1722, za sprawą małżeństwa Marii Anny Lubomirskiej z marszałkiem Wielkiego Księstwa Lubelskiego Karolem Sanguszko, gmach przeszedł na własność rodziny Sanguszków, na stałe mieszających w Lubartowie.
W 1822 pałac przeznaczono pałac na siedzibę Komisji Województwa Lubelskiego. Remont według projektu lubelskiego architekta Jana Stompfa nadał gmachowi klasycystyczny wygląd, m. in. przez dodanie piętra i bocznych, wolnostojących pawilonów od frontu. Siedem lat później pałac znów wymagał odbudowy na skutek zniszczenia przez pożar. Podjął się tego warszawski architekt włoskiego pochodzenia Henryk Marconi, który zburzył drugie piętro przywracając barokowe proporcje. Pawilony połączono z bryłą pałacu, tworząc tym samym jego skrzydła, a alkierze podwyższono na kształt wież. Całość zyskała szatę architektoniczną w stylu empire. Fasadę, boniowaną na wysokości parteru, podzielono sześcioma pilastrami jońskimi, między którymi umieszczono płaskorzeźby przedstawiające uskrzydlone postaci kobiet trzymających wieńce. W zwieńczeniu znajduje się trójkątny tympanon ze stylizowanymi liśćmi akantu. Na planie brukowania ulic z 1852 r. budynek nazywany jest Pałacem Rządu Gubernialnego, który funkcjonował od 1837 roku, kiedy zlikwidowano województwa i wprowadzono na ich miejsce gubernie, gmach stał się siedzibą lubelskiego gubernatora. W 1871 roku przebudowano fronton pałacu. Ostatni większy remont wykonano w latach dziewięćdziesiątych XX wieku przystosowując go dla potrzeb UMCS.
Ekspertyza techniczna obejmowała ocenę stanu technicznego budynku i elementów konstrukcyjnych, a także ocenę inwestycyjną, możliwości przebudowy i przydatności budynku dla potrzeb funkcji muzealnych.